Ana Sayfa

29 Ekim 2013 Salı

Protez Rehabilitasyonu Genel Bilgiler



Amputasyon: Herhangi bir nedenle bir uzvun belli bir seviyeden kaybedilmesi, kesilmesidir.

Güdük: Amputasyon sonrası uzuvdan kalan kısımdır.

Protez: Var olmayan ya da kayıp ekstremitenin yerini alarak güdüğe fonksiyon kazandıran cihazdır.
Vücut içinde ise internal (örn. kalça ve diz endoprotezleri); dışında ise eksternal protez (örn. göz, meme kulak) adını alır. Protez bazı temel parçalardan oluşmaktadır.
Soket; güdüğün içine girdiği kısım,
Süspansiyon aracı; protezi güdüğe bağlayan ve düşmesini önleyen fiksasyon elemanı,
Ayak; bağlantı kuran araç.
Protezin yapım, yerleşim ve proteze alıştırıp fonksiyon kazandırma işlemlerinin tümüne de protez rehabilitasyonu denir. Protezin yapım aşaması bittiğinde hasta paralel bar içinde eğitilmelidir. Bu eğitim denge, ağırlık aktarma, yürüme gibi aşamalardan oluşur.
Protez ve ortez arasındaki fark; protez var olmayan bir uzvun yerine geçer, ortez var olan bir uzvun fonksiyonelliğini artırmak için kullanılır.


Protez yapımını ve ampute rehabilitasyonunu etkileyen 3 temel unsur;

  1. Tıbbi teknolojideki değişimler
  2. Malzeme teknolojisindeki değişimler
  3. Kitlesel halde amputasyonlarla sonuçlanan sosyal/tarihsel olaylar.

  1. Tıbbi Teknolojideki Değişimler
    a) Damarın bağlanması: Amputasyonun yapılabilmesi damarın bağlanıp kanın durdurulmasını gerektirir.
    b) Sterilizasyon: Asepti (mikrop engelleme)
    c) Anestezi
    Bu 3 faktörün kullanılmasına bağlı olarak çok önemli bir gelişme kaydedilmiştir. Eskiden giyotin amputasyonlarında kasların insersioları kesildiği için kas gövdesi retrakte oluyor (yukarı çekiliyor) yani fonksiyonunu kaybediyordu. Sonuçta da kaslarda atrofi gelişiyordu. Konik güdüklerde kasların retrakte olmasından sonra güdüğün ucunda sadece kemik ve biraz fascia kalır ve burası çok hassas bir hale gelir. Bu tip güdüklere yapılan protezler yükü yukarıdan almalıdır. Silindirik olması gereken güdük konik olduğundan buna uygun bir kovan yapmak da zor olur.
    Yük sadece belirli bir alanda taşındığı için güdüğün soketi kontrol etme olasılığı azalır. Ayrıca tam temas olmadığı için proprioseption duyusunda da bir zayıflık olur ve hastanın bacak kontrolü azalır. Kemik üzreinden yük geçmediğinden kemik dansitesinin azalmasıyla osteoporoz meydana gelir.
    Dederich bu sorunlara çözüm olarak amputasyondan sonra agonist ve antagonist kasları bir gerilim altında birbirine bağlamıştır. Buna myoplasti denir. Böylece kasın retrakte olması da önlenmiş olur. Kaslar izometrik olarak kasılıp gevşerler ve atrofiye uğrama olasılığı azalır. Güdüğün şekli silindirik olur. Böylece tam temaslı bir kovan yapılabilir. Kemiğe binen yük osteoporozu önler. Beyin-kas ilişkisi daha iyi olur ve hastanın protezini kontrol etme imkanı artar.
    Weiss myodesis tekniğini bulmuştur. Kasların insersiyoları kemiğin ucuna açılan bir delikten geçirilerek birbirine dikilmiş ve böylece kaslar kemiğin ucuna tespit edilmiştir. Kasların mediale ve laterale kayma sorunu ortadan kaldırılmıştır.
    Murdoch osteomyoplasti yöntemini uygulamıştır. Agonist ve antagonist kasları karşılıklı olarak dikerek kemik ucunda periosta bağlamıştır. Yine kemik delinerek yapılır. Kemiğin ucunu periostta kapama spor denilen sonradan büyümelerini engeller ve güdüğün pozisyonu hakkında en iyi bilgiyi sağlar. Osteomyoplasti ile elde edilen güdük fizyolojik güdük ismini alır.
    Osteomyoplasti ameliyatı ile amputasyon sonrası oluşan ezilme ağrısına benzer fantom ağrılarında da azalma görülmüştür.
    Eğer amputasyon 4 yaşından sonra olmuşsa fantom hissi ve ağrısı kolay kolay geçmemekte, geçse bile ara sıra stresle beraber tekrar başlamaktadır.
    Fantom hissi: Olmayan uzvun var sanılması. Doğuştan amputelerde görülmez.

    Fantom ağrısı: Kişinin olmayan uzvunda ağrı hissetmesi.
    Şekli düzgün bir güdük kasların daha düzgün çalışmasını, dolaşımın daha iyi olmasını sağlar. Güdüğün uzunluğu azaldıkça enerji harcaması artar.
  2. Malzeme Teknolojisindeki Gelişmeler
    a) Plastiğin keşfi
    b) Myoelektrik protezler için elektrikli elemanların gelişmesi
  3. Kitlesel Halde Amputasyonlarla Sonuçlanan Sosyal/Tarihsel Olaylar
    a) Savaşlar sonunda ihtiyaca bağlı olarak doğrudan, erken protez uygulaması
    b) Hamile bayanların kulandığı ilaçlar konjenital malformasyona sebep olduğundan yeni protez teknikleri gelişmiştir.
Amputasyon nedenleri için tıklayınız.

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder