Soğuk Uygulama

Soğuk uygulamada, vücuttan ısı kaybettirerek dokuların temperatürü tedavi edici amaçlarla azaltılır.
Fizik tedavide

• travmadan sonra kas-iskelet sisteminin rehabilitasyonunda 
• nöromusküler fonksiyon bozukluklarında soğuk ajanlar kullanılır.

Soğuk uygulama aynı zamanda 

• erken dönemde ağrıyı azaltmak
• ateşi düşürmek
• kanamayı kontrol altına almak
• travmatik orjinli ödemi azaltmak ve önlemek
• inflamasyona bağlı oluşan kas spazmını azaltmak
• spastisiteyi inhibe etmek amacı ile kullanılır.

Fiziksel Prensipler

Vücut temperatürünün azalmasına hipotermi denir. Deri temperatürünün azalma hızı dokunun geçirgenliğine ve kendi sıcaklığına bağlıdır.
Hensel sıcaklık dağılımının bölgeden bölgeye değiştiğini, bunun da

1. epidermis, dermis, yağ dokusu ve kas kalınlığına
2. dokunun su miktarına
3. kan akımının hızına bağlı olduğunu belirtmektedir.

Deri temperatürü çok azalırsa, dokuda yaralayıcı-dondurucu bir etki gözlenir. Deri donması iğnelenme hissi ile başlar. Deriye etil-klorid sıkınca deri temperatürü 

• donma noktasına kadar normal görünümünü korur
• donma noktasında süt-beyaz renk ve sertlik görülür
• donma süresi uzarsa kabarma, ödem görülür.

Donmanın çözülmesi ve geri dönüşü için geçen zaman

• donmanın süresine

• çevrenin sıcaklık derecesine bağlıdır.

Deriyi dondurmak için gereken temperatür 0,5 °C'dir. 

Tedavi amacıyla yapılan soğuk uygulamada 2 çeşit enerji transferi vardır:

1. Kondüksiyon (direkt temas)
   Gerekli olan bölgeye buz veya cold pack yerleştirilmesidir. Diğer bir yöntem distal ekstremitenin serin veya soğuk suya daldırılmasıdır. Temperatür değişiminin büyüklüğünü etkileyen faktörler;
   -soğuk ajan ve doku arasındaki sıcaklık farkı
   -uygulama süresi
   -soğumaya başlayan alanın termal kondüktivitesi
   -soğuk ajanın tipi (buz, su vb)
   Ortalama 20 dk uygulama yapılır. Soğuk uygulamaya göre sıcak uygulamada ısıtılan bölgenin normal sıcaklık seviyesine dönmesi daha çabuk olur.
2. Buharlaşma (evoporasyon)
   Spreyden çıkan hava buharlaşır. Buhar soğur. Derinin ortaya çıkardığı ısı ile temas eder (deri sıcaklığını yaklaşık 15 °C ani olarak düşürür).

Fizyolojik Etkiler

Akut travmada soğuk uygulama 

-arteriollerin vazokonstrüksiyonu ile kanamayı azaltmakta

-vazoaktif maddeler ve metabolizmayı azaltmakta

-spastisiteyi azaltmaktadır.

Hemodinamik Etkiler

1. Bir stimulus gelince, vücut savunma mekanizması uyarılır. Buna aksiyon (ani cevap, ilk etki) denir. Bu faz kısa soğuk uygulama ile meydana gelir. Soğuğa ilk cevap vazokonstruksiyondur ve şu fazları içerir;
   -bölgesel olarak yüzeyel kan damarlarının doğrudan ve dirençli kasılması
   -merkezi sinir sistemi aracılığıyla refleks etki tarafından ani olarak oluşturulan genel vazokonstruksiyon
   -serinlemiş deriden genel dolaşıma geri dönen serin venöz kan tarafından uyarılan posterior hypotalamusun aktivasyonu sonucu gecikmiş genel vazokonstruksiyon.
   Damar çapının azalmasına bağlı olarak düz kasların kontraksiyonu azalır
2. Vücut dengesini sağlamak için ikinci bir tesir açığa çıkar. Buna reaksiyon fazı denir. Soğuğa reaksiyon kısa-kuvvetli soğuk uygulamasında açığa çıkar. Reaksiyonda 3 faz bulunur;
   a-ısı fazı (termojenik merkezlerin uyarılması); soğuk stimulusu yenmek için vücut ısısının artırıldığı görülür.
   b-dolanım fazı; vazomotor merkezlerin uyarılması sonucu açığa çıkar. Vazokonstruksiyonu ılıkık hissi, titreme ve derinin kısalmasıyla çabucak vazodilatasyon izler. Hunting cevabı.
   c-sinirsel faz (tonik etki, tamamlanmamış reaksiyon); refleks stimulasyonu olur, kas tonusu artar, hasta kendini iyi ve kuvvetli hisseder. Soğuk sinir sistemi yoluyla refleks tesirlere yol açar. Etkisi 3 şekildedir; vazomotor (dolanımla ilgili), visseromotor (iç organlarla ilgili), sekretör (bezlerle ilgili).

Posttravmatik Ödem ve İnflamasyon

Akut travmadaki soğuk uygulama nedenleri (yaralanmayı izleyen ilk 24-48 saat);

• vazokonstruksiyon nedeniyle hücre boşluğuna sıvı filtrasyonunu azaltması
• inflamasyon ve ağrıyı azaltması
• metabolizma hızını yavaşlatması

Yaralanmış Dokuda Isının Fizyolojik Etkileri

	Sıcak	Soğuk
Dolaşım	Vazodilatasyonda, kan akışında, hematomda artma. İlk olarak yatışma	Vazokonstruksiyon, kan akışında, hematomda azalma. İlk olarak birkaç dk rahatsızlık, sonra uyuşukluk ve anestezi
Ağrı	İkinci olarak 30 dk sonra geri çekilmede artma	Azalma
Kas Spazmı	İlk olarak orta derecede azalma, 40 dk sonra artma	Azalma
Ödem	Artma	Azalma
Metabolizma	Artma	Genelikle çok yeterli
Penetrasyon	Normal sığlık, nemli sıcaklıkla daha az ultrason ile daha fazladır	Yöntem değişikliği önem kazanır

Buz uygulamasının insan derisindeki etkisi 4 aşamada ortaya çıkar;
1. durumda uygulamadan sonra 1-3 dakikalarda hasta soğukluk hisseder.
2.  2-7 dk yanma veya acı
3.  5-12 dk uyuşukluk veya acıda anestezi, belirli bölgeye ait sinir lifleri iletiminde azalma veağrı spazm halkasında kırılma
4.  12-15 dk metabolizmanın artması ve derin dokuda refleks vazodilatasyon.

Periferik Sinirlere Etkisi

Duyu ve motor iletim hızı azalır. Sinaptik aktivite azalır.

Kas Gücü

Soğuk, kas performansını etkiler. Hemen uygulama sonrası kas gücü düşer.

Nöromusküler Etki

Soğuk spastisiteyi geçici olarak 2 mekanizma ile azaltır;

-kutaneal afferentlerin stimulasyonu ie XMN aktivitelerinde refleks azalma

-kanın direkt soğutulmasıyla afferent iğciğin desarjlarında azalma.

Soğuk uygulamada

5-7 dk tonik

15-20 dk normal

30-40-45 dk uzun süreli----> spastisitenin inhibisyonu.

Metabolizmaya Soğuğun Etkileri

Hücrelerin O2 tüketimi ve enerji gereksinimleri azaldığı için metabolik aktiviteler azalır.

Konnektif Dokuya Soğuğun Etkisi

Dokuların viskozitesinde artış, harekete dirençte artış, doku sertliği gözlenir.

Uygulama Yöntemleri

Daldırma-batırma, buz masajı, buz sopaları, buz torbaları, soğuk havlular, basınçlı cryoterapi, soğutma spreyleri (florometan, etil korid vs), jel içerikli refreezable solüsyonlar, cold pack.

Soğuk Uygulamanın Kontraendikasyonları ve Dikkat Edilmesi Gereken Durumlar

Soğuğa hipersensitivite gösteren kişilerde uygulanmamalıdır. Bu semptomlar 

soğuk ürtikeri

kriyoglobinemia

soğuk toleranssızlığı

raynaud's fenomeni

paroksismal soğuk hemoglobinurias

bazı romatizmal hastalıklar

renal disfonksiyon

sekonder hipertansiyon.

Sıcağa Karşı Soğuk Uygulama Seçimi

Sıcak veya soğuk uygulamaların hangisinin seçileceğine karar verirken şu durumlar göz önünde buundurulmalıdır:

1. yaralanma veya hastalığın devresi
2. tedavi edilecek vücut alanı
3. tıbbi durum
4. hastanın özel durumu
5. ev programının bir parçası olarak termal ajanın kullanılabilme durumu

Isı ajanının seçiminde değerlendirme;

• hastanın değerlendirilmesi
• tedavi amacının belirlenmesi
• tedavi programının planlanması
• ısı ajanının seçilmesi
• tedavi için pozisyonun seçilmesi
• hastaya bilgi verilmesi
• ısı ajanının uygulanması
• tedaviye devam edilip edilmeyeceğinin belirlenmesi
• ev programının verilmesi

Sıcak		Soğuk
Avantajları	Dezavantajları	Avantajları	Dezavantajları
Ağrıyı azaltır	Ödemi artırır	Daha fazla ödemi önler	Sertliği artırır
Doku elastikiyetini artırır		Ağrıyı azaltır	Doku elastikiyetini azaltır
Sertliği azaltır